Πώς το «Dubai Chocolate» εκτόξευσε τις τιμές και… αφάνισε τα φυστίκια Αιγίνης

Τον τελευταίο χρόνο, μια γλυκιά τάση, το λεγόμενο «Dubai Chocolate»,  έχει αλλάξει ριζικά το τοπίο της αγοράς φυστικιού, με ιδιαίτερα σοβαρές συνέπειες για τον παραγωγικό θεσμό στην Αίγινα. Αυτό που ξεκίνησε ως viral γλυκό έχει μετατραπεί σε παράγοντα πίεσης στις τιμές, στη διαθεσιμότητα και κατά πολλούς,  στην επιβίωση του Αιγινίτικου φυστικιού.

Τι είναι το «Dubai Chocolate»

Το «Dubai Chocolate» είναι μια μπάρα σοκολάτας με γέμιση από κρέμα φυστικιού-ταχίνι (pistachio cream/tahini) και κομμάτια κανταΐφι, που μπήκε στην αγορά το 2021 από το FIX Dessert Chocolatier με επιχειρηματία τη Sarah Hamouda.Το γλυκό έγινε viral χάρη σε βίντεο στο TikTok στα τέλη του 2023, που ξεπέρασε τα 100-120 εκατομμύρια views. Μέσα σε λίγους μήνες, η ζήτηση για φιστίκι αυξήθηκε εκθετικά, προκαλώντας άνοδο τιμών από 7,65 δολ./λίβρα σε πάνω από 10 δολ./λίβρα στις διεθνείς αγορές.

Παγκόσμια αύξηση ζήτησης – τιμοκατάρρευση στην προσφορά

Η δημοτικότητα της μπάρας ώθησε τη ζήτηση για φυστίκια σε δυσθεώρητα ύψη:

• Οι παραγωγοί στις ΗΠΑ και στο Ιράν, δύο από τις σημαντικότερες περιοχές παραγωγής φυστικιού, ανέφεραν ότι η ζήτηση για kernels (τον εσωτερικό πυρήνα) έχει αυξηθεί κατακόρυφα, με αποτέλεσμα να εξαντλούνται οι ποσότητες που ήταν διαθέσιμες για παρασκευάσματα και γλυκά.
• Οι τιμές του φυστικιού στις διεθνείς αγορές εκτοξεύτηκαν από περίπου $7,65/λίβρα σε ~$10,30/λίβρα μέσα σε λιγότερο από χρόνο.
• Η διαθεσιμότητα των φυστικιών χωρίς το κέλυφος («shelled kernels») έπαψε να επαρκεί, καθώς μεγαλύτερο ποσοστό της παραγωγής διατίθεται για σνακ και ολόκληρα φυστίκια, ενώ οι παραγωγοί σοκολάτας και γλυκών δυσκολεύονται να εξασφαλίσουν τις πρώτες ύλες.

Η κατάσταση στην Αίγινα: παρακμή ενός παλιού θρύλου

Η Αίγινα, που παράγει το περίφημο φυστίκι με Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ), δεν έμεινε ανεπηρέαστη:

Λόγω των κλιματικών συνθηκών τα τελευταία δύο χρόνια, η παραγωγή στην Αίγινα έχει περιοριστεί δραματικά. Τα τρυφερά παραγωγικά στάδια επηρεάστηκαν από ήπιους χειμώνες κι ανώμαλες θερμοκρασίες, με αποτέλεσμα οι οφθαλμοί των δέντρων να πέφτουν και να μην μετασχηματίζονται σε καρπούς. Σύμφωνα με τους παραγωγούς, η παραγωγή το 2022 ήταν 600 τόνοι, ενώ για τα έτη 2023-2024 μειώθηκε σε 150 και 100 τόνους αντίστοιχα.

Όπως σημειώνει ο Κώστας Πέππας, πρόεδρος της Αγροτικής Συνεταιριστικής Ένωσης Παραγωγών Φυστικιού Αίγινας, τα τελευταία δύο χρόνια η παραγωγή έχει μειωθεί σημαντικά λόγω της αλλαγής του κλίματος, οι χειμώνες δεν ήταν αρκετά ψυχροί, δεν υπήρξαν αρκετές «ώρες χαμηλής θερμοκρασίας» για να ξεκουράζονται τα δέντρα (chill hours).

Παράλληλα, η αυξημένη ζήτηση λόγω της μόδας του Dubai Chocolate έχει οδηγήσει σε αύξηση της λιανικής τιμής του Αιγινίτικου φυστικιού από 18 ευρώ/κιλό σε 20 ευρώ/κιλό.

Οι αποθήκες είναι σχεδόν άδειες: παραγωγοί της περιοχής αναφέρουν ότι δεν έχουν αποθέματα για το υπόλοιπο της σεζόν, ενώ η μείωση της προσφοράς καθιστά το Αιγινίτικο φυστίκι «πολυτέλεια».

Συνδυασμός παραγόντων: γιατί η κρίση δεν είναι μόνο «viral»

Η κατάσταση δεν οφείλεται αποκλειστικά στην αύξηση της ζήτησης, αλλά σε ένα μίγμα αιτιών:

1. Κλιματική αλλαγή και ακραία καιρικά φαινόμενα
   Η μεταβολή των θερμοκρασιών, οι ήπιες μέρες του χειμώνα, η έλλειψη επαρκούς ψύχους ή θερμοκρασιών που παγώνουν τους οφθαλμούς των δέντρων έχουν αρνητικό αντίκτυπο στη φυσιολογία του δένδρου του φυστικιού.
2. Φυσιολογικοί κύκλοι παραγωγής
   Το φυστίκι κάνει παραγωγικά εναλλασσόμενα έτη (βαριά-ελαφριά παραγωγή), έτσι όταν μία χρονιά είναι «χαμηλή», οι επιπτώσεις τους γίνονται πιο έντονες.
3. Αυξημένα κόστη εισαγωγής και μεταφοράς
   Όπου δεν μπορεί η τοπική παραγωγή να καλύψει τη ζήτηση, γίνεται εισαγωγή από χώρες όπως το Ιράν και η Τουρκία, με ανάλογες δαπάνες μεταφοράς και πιθανές καθυστερήσεις.

Επιπτώσεις και μελλοντικές προοπτικές

Οι παραγωγοί της Αιγίνης βρίσκονται υπό πίεση: με μειωμένους όγκους παραγωγής και αυξημένα έξοδα, η οικονομική βιωσιμότητα του φυστικιού ΠΟΠ κινδυνεύει. 
Οι καταναλωτές βλέπουν τις τιμές να ανεβαίνουν, και σε πολλά σημεία το Αιγινίτικο φυστίκι έχει μετατραπεί σε προϊόν ειδικών περιστάσεων παρά καθημερινής χρήσης.
Αν δεν υπάρξει παρέμβαση είτε μέσω γεωργικής στήριξης, είτε μέσω επενδύσεων στην ανθεκτικότητα των δέντρων, ή μέσω προγραμμάτων που θα βοηθήσουν τους παραγωγούς να αντιμετωπίσουν τη μείωση της παραγωγής, η μείωση μπορεί να συνεχιστεί τα επόμενα έτη. 

Συμπέρασμα

Το Dubai Chocolate δεν είναι απλώς μια γλυκιά μόδα: είναι παράδειγμα του πώς ένας συνδυασμός viral ζήτησης, κλιματικών δυσκολιών και περιορισμένης τοπικής παραγωγής μπορεί να οδηγήσει σε κρίση σε έναν τομέα που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν σταθερός, όπως είναι το φυστίκι στην Αίγινα. Η αύξηση των τιμών και η μείωση της προσφοράς δεν είναι σημάδια σύντομου κύκλου, αλλά πιθανόν μιας πιο βαθιάς αλλαγή, γεωργικής, οικονομικής, αλλά και πολιτιστικής.